1. Ahmed b. Abdullah Nâsıh Ğurâbzâde

Müfessirimiz Ahmed b. Abdullah’ın devrinin büyük ve önde gelen âlimlerden birisi olduğu kaydedilmektedir. İbrahim Paşa’nın Bağdad valiliği zamanında Abdülkadir Geylânî Hazretleri’nin Camii şeriflerinde vâiz olarak vazîfe yaptığı, halkı irşada çalıştığı ve insanlara vaaz ederek nasihatlarda bulunduğu için “Nâsih” adıyla meşhur olmuştur. İbrahim Paşa’nın tavsiyesi üzerine ebced hesabına göre te’lif tarihi olan 1096 senesini gösteren Zübedü’l-Âsâr el-Mevâhib ve’l-Envâr ismiyle bir tefsîr yazmıştır. Bu tefsîr ilk defa 1294 de basılmıştır. Türkçe bir mealden ibaret olan bu tefsîri müfessirimiz bir senede tamamlamıştır. Tefsîri yazarken Envaru’t-Tenzil, Meâlimü’t-Tenzil, İrşadu’l-akli’s-selim, Mevâhib-i Ledünniyye, Şihâb Haşiyesi gibi kaynaklardan büyük ölçüde istifade etmiştir. Bu tefsîrin müellifin el yazısı ile yazılmış bir nüshası, Nuruosmaniye Kütüphanesinde mevcuttur.

Şair, tefsîrin yazılışına şu tarihi düşmüştür:

Habbezâ tercemân-ı Kur’ân kim        Müşkil-i elfazı eyledi vâzıh

            Tâlib-i râh-ı hak olanlar için               Mürşid-i kâmil ve dahi nâsıh

            Çıktı müsveddeden bi-hamdillah      Şâhid-i hüsn üstüne lâih

            Dedi pir-i hûd âna târih                     “Budur âsâr-ı Ahmed Sâlih”

            Eserin yazıldığı 1096/1684 tarihini gösteren kısım ‘Budur âsâr-ı Ahmed Salih’ mısra’ıdır.

Bu zat, tefsîrinin mukaddimesindeki beyânına nazaran Yakub-ı Çerhî Hazretleri’nin[1] Fârisiyyu’l-ibare Tebareke ve Amme Cüzleri Tefsîri’ni de Türkçe’ye tercüme etmiştir.[2]

Bir de Hâşiye alâ tefsîri Beydâvî isminde bir eseri vardır. Bu eserin Fâtiha’dan Ahkâf sûresine kadar olan kısmı Köprülü Kütüphanesi 184 numarada bulunmaktadır.[3]