حجّ؛ عبادتی است که مسلمانان دارای ثروت و صحّت بدن، در عمرشان یک بار و در روزهایی معیّن در کعبه واقع در مکه، با انجام برخی فرایض مشخص زیارت، اجراء می شود. درعبادت حجّ، انسان ها آموزش دعا و ذکر کردن را می گذرانند. در هر حرکتشان به یاد خداوند متعال هستند و محبّت او را در قلبشان جای می دهند. تواضع، صبر، تسلیم شدن، کمک کردن، اخلاص، نظم زمان و مکان، حاضر شدن برای مرگ و قیامت، اذیّت نکردن جانداران و گیاهان و در مورد هیچ کس فکر بد نکردن از جمله صفات زیبا هستند که انسان ها در این عبادت کسب می کنند. چون که حج به واسطه ظاهر بیرونش حاوی یک سری سمبل هایی است و در اصل عبارت از تمرین های مختلف روحی در مکان های مختلف با رفتارهای متفاوت است. به این علّت هر کس از یک یا چند مزیّت این عبادت استفاده می کنند. حجّ انسان را به زندگی دل هدایت می کند. چون که این عبادت لطیف؛ پر از نشان دادن شفقت، محبت و مرحمت مانند شکار نکردن، صید را به شکارچی نشان ندادن، حتّی نکشتن یک حشره، نکندن یک برگ سبز ازدرخت، اذیّت نکردن به مخلوقات خداوند است.
مسلمانانی که به حجّ می روند، در داخل یک مکان و یک زمان در بین هم به یک نقطه مشترک قلبی دست پیدا می کنند. مفهوم هایی مانند وطن، نژاد، رنگ و پوشاک از میان می رود و جای خود را به برادری اسلام می دهد. در آنجا امیر- مامور، ثروتمند – فقیر، باسواد – بیسواد، پادشاه – رعیت همه در یک محل در داخل یک نوع لباس در یک میدان ودر یک صف قرار دارند. مسلمانان در آنجا مشکلات و درد های همدیگر را می شنوند و به برادرهایشان در دور دست پیام می فرستند.
به غیر از عبادت هایی که تا اینجا ذکر کردیم ، عبادت های دیگری نیز موجود است که همه آنها دارای حکمت و فایده هایی هستند.
فایده و حکمت های عبادت ها به موضوع هایی که بحث کردیم محدود نمی شود. در عبادت ها حکمتهایی است که از فهم ما خارج است. یک سری از آنها با گذشت زمان به میان می آید امّا بخش بزرگی از آن در آخرت قابل فهم خواهد بود.
بدون شک مسلمانان درحین عبادت به منفعت های ساده و دنیوی فکر نمی کنند. آنها عبادت هایشان را به خاطر رضای خداوند تبارک و تعالی انجام می دهند. امّا فایده هایی که بحث کردیم برای بندگان خداوند نوعی اکرام و احسان است. دانستن و فکر کردن در مورد این ها به انسان شوق و هیجان خاصّی می بخشد.[1]
وقتی به عبادت هایی که تا اینجا بحث کردیم نگاهی بیاندازیم، می بینیم که اسلام با تمام زندگی پیوند دارد. اسلام دینی نیست که بتوان به یک روز یا زمان معیّن محدود کرد. زندگی را از تولّد تا مرگ و حتّی بعد از مرگ با تمام جهاتش احاطه می کند. دکتر تیموتی گیانوتی این گونه می گوید:
« وقتی که اسلام را قبول کردم به این نتیجه رسیدم که؛ این دین تمام مکانهای روی زمین را به عنوان محل عبادت، قرار داده است. یعنی مشغله های روزمرّه را به یک طرف بگذاریم، برای یاد خداوند نیازی به رفتن به صومعه نیست. مثلا نماز در هر زمان و برای هر کس ساده ترین راه و درست ترین راه برای یاد خدا بودن است.» (احمد بوکن – آی هان اریگیت، زندگی های تازه،1،15-16)
[1]. پرفسور دکتر.عمر چلیک، دکتر مصطفی اوزترک، مراد کایار، اسوه حسنه، استانبول.1،2003،110-221. دکتر. مراد کایا، مقیاس زندگی از پیامبران، استانبول،2008، ص.62-307. . در مورد فضیلت های عبادت با جزئیات بیشتر رجوع به. عثمان نوری توپ باش، اسلام،ایمان،عبادت،ص.192،418 (http://www.islamicpublishings.net/images/book/ingilizce/islamimanibadet_ing.pdf);